Spośród pozarządowych organizacji oświatowych funkcjonujących w Polsce, Związek i Zakłady Doskonalenia Zawodowego mają niewątpliwie najdłuższą i najbogatszą tradycję działalności edukacyjnej. Naszą historię wywodzimy z tradycji rzemiosła polskiego okresu pracy pozytywistycznej drugiej połowy XIX w. Ożywienie w sferze rozwoju przemysłu pociągnęło za sobą wówczas zapotrzebowanie na fachowców w zawodach rzemieślniczych. Już w latach 1861-62 pojawiła się propozycja odczytów oświatowych dla rzemieślników warszawskich. W kolejnych latach inicjatywa ta była kontynuowana przez takie instytucje jak Muzeum Przemysłu i Rolnictwa oraz Muzeum Rzemiosła i Sztuki Nowoczesnej. Działalność tę kontynuowały Instytuty Rzemieślniczo-Przemysłowe i Instytuty Popierania Przemysłu i Rękodzielnictwa obejmując swoim oddziaływaniem o charakterze edukacyjnym i zawodowym obszar całego kraju. Aby skoordynować swoją działalność Instytuty zaplanowały powołanie Związku Instytutów Rzemieślniczo-Przemysłowych. Koncepcja ta ziściła się 23 czerwca 1946 r. powołaniem Centrali Naukowych Instytutów Rzemieślniczych Rzeczypospolitej Polskiej. Data ta uznawana jest za oficjalny dzień powołania Związku, chociaż tak naprawdę dopiero 8 stycznia 1948 r. uchwalono jednolity statut organizacji i dokonano zmiany jej nazwy na Związek Zakładów Doskonalenia Rzemiosła (ZZDRz) i Zakłady Doskonalenia Rzemiosła (ZDRz). Kolejna zmiana nazwy w brzmieniu Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego i Zakłady Doskonalenia Zawodowego została dokonana w maju 1962 r. już po wejściu z życie ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, która stworzyła możliwość prowadzenia działalności oświatowo-wychowawczej podmiotom innym niż państwowe.

Fenomen rozwoju organizacji po 1945 r. wynikał głównie z ogromu zniszczenia Polski w wyniku II Wojny Światowej i odzyskania niepodległości spod władzy okupanta. Zniszczony gospodarczo i infrastrukturalnie kraj potrzebował robotników i rzemieślników do jego odbudowy. Już w 1945 r. ZDRz przeszkoliły ok. 6,3 tys. osób, w latach 1946-50 łącznie już 162 tys., a w kolejnych pięciu latach aż 305 tys. Chociaż ZDRz rozpoczynały działalność od kształcenia kursowego, to jednak już w 1951 r. w wyniku decyzji Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, która przekazała Związkowi 58 warsztatów ślusarsko-blacharsko-kowalskich zatrudniających po kilkunastu pracowników, rozpoczął się okres prowadzenia przez ZDRz działalności usługowo-produkcyjnej. Sytuacja ta stwarzała możliwość realizowania praktycznej nauki zawodu przez młodocianych. Był to okres ogromnego zaangażowania społeczeństwa w odbudowę i rozwój potencjału gospodarczego kraju, dlatego ofiarność i zaangażowanie pracowników tychże warsztatów zaskutkowały pozyskaniem kolejnych obiektów z przeznaczeniem na prostą produkcję czy usługi kooperacyjne z zakładami państwowymi. W miarę gospodarczego stabilizowania się kraju, ZDRz prowadzące działalność edukacyjno-produkcyjną rozwijały się pozyskując nowe obiekty pozwalające na realizację pełnego cyklu dydaktycznego w szkołach. Dlatego też ZZDRz zwrócił się do ówczesnego Ministra Oświaty i Wychowania z wnioskiem o wyrażenie zgody na prowadzenie zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży pobierającej praktyczną naukę zawodu w warsztatach szkoleniowo-produkcyjnych ZDRz. Zgodę taką otrzymał w 1959 r., przy czym nie obejmowała ona dotacji dla procesu kształcenia ze strony budżetu państwa. Szkoły te były w pełni finansowane z wypracowanych przez ZDRz zysków z działalności kursowo-produkcyjnej. Już w tym samym roku powołano 17 szkół w 14 ZDRz. Naukę w nich rozpoczęło 1,7 tys. uczniów i młodocianych pracowników.

Istnienie Związku i poszczególnych ZDZ jest swego rodzaju fenomenem. Działalność swoją rozpoczynały po wojnie, kontynuowały w czasie gospodarki scentralizowanej, a rozwinęły w dobie rynkowej, zawsze jako stowarzyszenie pozarządowe, bez udziału publicznych środków finansowych na rozwój. Bazując na potrzebach edukacyjnych społeczeństwa oferowały możliwość kształcenia w zawodach rynkowych oraz nabywanie umiejętności i kwalifikacji stosownie do potrzeb własnych, ale głównie rozwijającej się i zmieniającej gospodarki, a dziś nawet pojedynczych przedsiębiorców. Dziś mówimy, że 5% udział społeczeństwa w kształceniu ustawicznych sytuuje nas w ogonie państw Unii Europejskiej pod względem aktywności edukacyjnej. ZZDZ w ciągu 70 lat swego istnienia przeszkolił na różnego rodzaju kursach ponad 19 mln osób, tj. średnio ok. 220 tys. osób rocznie – do czasu integracji z UE głównie za pieniądze obywateli.

Oferta edukacyjna ZDZ ma dwojaki charakter. Tradycyjne dla Związku kursy kwalifikacyjne, jak spawalnicze, energetyczne, czy szeroko rozumiana oferta kursów o charakterze usługowym, uzupełniana i modyfikowana ofertą kursów nowych, jednorazowych uzupełniających ofertę kursową, np. spawacze mogą uczyć się języka obcego branżowego, fryzjerzy wizażu, a opiekunowie dzieci i osób starszych zasad zachowań asertywnych czy organizacji pracy. Uczymy wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, budowania domów pasywnych, obsługi dronów, czy obsługi urządzeń tworzących wyroby w technologii 3D. ponieważ sytuacja na rynku pracy zmienia się szybko, zmienia się również oferta kształcenia ZDZ zapewniając mobilność zawodową na poziomie europejskim. Stawiamy na kształcenie praktyczne, kompetencje zawodowe i społeczne oraz rozbudzamy potrzebę uczenia się przez całe życie, aby sprostać wyzwaniom technologicznym XXI w. Dziś naszą ofertę edukacyjną wspierają doradcy zawodowi, Krajowe Centrum Akredytacji, Regionalne Centra Walidacji, Egzaminowania i Certyfikacji, Krajowy Bank Programów Kształcenia oraz Centrum Certyfikacji Programów.

Drugim co do wagi i znaczenia obszarem działalności ZDZ jest działalność edukacyjna w formach szkolnych. Rozpoczynaliśmy ją w 1959 r. od prowadzenia zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży pobierającej praktyczną naukę zawodu w  warsztatach szkoleniowo-produkcyjnych ZDZ. Dziś, mając za podstawę ustawę o systemie oświaty z 1991 r. prowadzimy wszystkie typy szkół od podstawowych, liceów ogólnokształcących, poprzez wszystkie typy szkół kształcących w zawodzie na szkołach wyższych kończąc. Chociaż w ofercie kształcenia ZDZ poczesne miejsce zajmą dziś licea ogólnokształcące, to wciąż pozostajemy wierni pierwotnemu kierunkowi naszej działalności edukacyjnej – kształceniu zawodowemu. W szkołach branżowych dominuje kształcenie w zawodach usługowo-gastronomiczno-mechanicznych. W technikach: technik logistyk, informatyk, mechatronik, spedytor, ale też tradycyjnie już w ZDZ w zawodzie technik usług fryzjerskich, kosmetycznych, żywienia i organizacji usług gastronomicznych. W ofercie ZDZ mają również kształcenie techników realizacji nagrań i nagłośnień, eksploatacji portów i terminali, awioników, techników urządzeń i systemów energii odnawialnej i wiele innych. Jak widać nasza oferta nie tylko nadąża za potrzebami gospodarki, ale i uwzględnia różnorodne zainteresowania zawodowe ludzi młodych i tych, którzy już posiadają pewne doświadczenia zawodowe i są zainteresowani ich doskonaleniem, aby zwiększyć swoje szanse na rynku pracy.

Działalność Związku ZDZ na przestrzeni 70 lat istnienia charakteryzuje ścisły związek z gospodarką. Szkolimy i kształcimy ludzi do pracy uwzględniając społeczne i zawodowe zapotrzebowanie gospodarki na kadrę o określonych kwalifikacjach. Dziś to wieloletnie doświadczenie wykorzystujemy do zapewnienia uczniom praktycznej nauki zawodu w rzeczywistych warunkach pracy, a dorosłym kształcenie w zawodach i specjalnościach poszukiwanych na rynku pracy. Ponieważ pracodawcy oczekują, że posiadane przez kandydatów do pracy umiejętności będą potwierdzane przez zewnętrzne komisje egzaminacyjne, przygotowujemy uczestników kursów do zdawania egzaminów przed komisjami państwowymi i branżowymi. Nasza współpraca w tym zakresie z Krajową Izbą Gospodarczą stanowi przykład systemowego rozwiązania w zakresie powiązania edukacji z przedsiębiorcami i gospodarką.

ZZDZ to stowarzyszenie, które na każdym etapie funkcjonowania otwarte jest na zmiany i wyzwania edukacyjne wynikające z przemian społecznych i technologicznych.

 

Media

• Wywiad z Prezesem Zarządu Głównego ZZDZ – Andrzejem Piłatem opublikowany na łamach tygodnika „Przegląd” Nr 50 (832), 7-13.12.2015 r.
  

• Reklama Związku ZDZ z okazji jubileuszu 70-lecia – opublikowana na łamach dziennika ogólnopolskiego „Rzeczpospolita” Nr 23 (10356), 29.01.2016 r.